Ma trận BCG là gì? Hoạch định chiến lược BCG tối ưu 2024

Trong lĩnh vực hoạch định chiến lược, ma trận BCG là một trong các công cụ được sử dụng phổ biến nhất. Không chỉ giúp phác họa bức tranh tổng thể về thị trường mục tiêu, BCG còn hỗ trợ đắc lực giúp xây dựng chiến lược và chiếm lĩnh phân khúc thị trường. Ngoài ra, thông qua việc hiểu biết sâu rộng về thị phần mục tiêu, doanh nghiệp hoàn toàn có thể vươn lên dẫn đầu trong phân khúc. Đồng thời nhận ra các cơ hội và xem xét các quyết định đầu tư. Có thể thấy, ý nghĩa thực sự BCG thể hiện mối quan hệ về thị phần và sự tăng trưởng. Vậy ma trận BCG trong quản trị chiến lược được ứng dụng như thế nào? Cùng Chuyên gia Marketing tìm hiểu chuyên sâu qua bài viết dưới đây.

BCG là viết tắt của từ Boston Consulting Group, được phổ biến trên thị trường vào năm 1970. Lý thuyết được xây dựng trên ma trận BCG sẽ giúp doanh nghiệp định hướng đúng đắn chiến lược tăng trưởng thị phần. Nguyên tắc này dựa trên việc đưa các danh mục sản phẩm vào 4 nhóm BCG, từ đó xác định vị trí sản phẩm trên thị trường mục tiêu. Sau khi trải qua quá trình phân tích và ứng dụng ma trận BCG, doanh nghiệp sẽ có quyết định nên đầu tư hay loại bỏ sản phẩm.

BCG được chia thành 4 góc phần tư (4 SBU). Việc phân chia này được dựa trên những nghiên cứu về mức độ tăng trưởng thị trường và thị phần một cách tương đối. Bốn góc phần tư trong ma trận BCG bao gồm:

• Góc phần tư con chó: Sản phẩm có thị phần và mức tăng trưởng thấp.
• Góc phần tư dấu hỏi: Sản phẩm có mức tăng trưởng cao nhưng thị phần thấp.
• Góc phần tư ngôi sao: Sản phẩm có độ độ tăng trưởng ổn định và thị phần cao.
• Góc phần tư bò sữa: Sản phẩm có tốc độ tăng trưởng thấp nhưng lại chiếm thị phần khá cao.

Tốc độ tăng thị phần sẽ khác nhau giữa các ngành hàng. Nhưng điểm giới hạn thường thấy nhất là 10%. Tốc độ tăng hơn 10% thì được đánh giá là cao, còn thấp hơn 10% là  không tốt. Một công ty sẽ hưởng được nhiều lợi ích hơn cả về doanh thu lẫn chi phí bỏ ra so với đối thủ nếu biết tận dụng những lợi thế cạnh tranh.

Xem thêm dịch vụ: 

1. Đào tạo marketing inhouse chuyên nghiệp

2. Trọn gói marketing online giá rẻ tối ưu

3. Tư vấn kế hoạch marketing

4. Dịch vụ Marketing trọn gói tốt nhất

Ma trận BCG sẽ được phân tích dựa trên các khía cạnh tương ứng giữa trục hoành và trục tung. Trong đó:

• Trục hoành thể hiện sức mạnh và thị phần sản phẩm trên thị trường. Sử dụng thị phần một cách tương đối giúp đo lường khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp.
• Trục tung thể hiện cơ hội phát triển và tốc độ phát triển sản phẩm trong một thị trường cụ thể nào đó.

Hơn thế nữa, bốn góc phần tư ma trận BCG cũng được phân bổ chi tiết.

Xem thêm: Cách xây dựng ma trận Space

Sản phẩm nằm ở góc phần tư con chó thường có mức độ cạnh tranh yếu và thị phần cũng rất thấp. Có thể nói đây là ngành có mức phát triển chậm. SBU ở góc này có triển vọng thấp vì cần phải tốn một khoảng đầu tư lớn. Nhưng để duy trì một thị phần thấp như vậy sẽ rất khó mang lại doanh thu cao cho toàn bộ hệ thống. Các doanh nghiệp thường lựa chọn loại bỏ sản phẩm ở góc phần tư này trừ khi sản phẩm có thể bổ sung cho những sản phẩm tốt hiện có hoặc được tận dùng cho mục đích.

Đây là ngách SBU có thị phần và vị thế cạnh tranh tương đối thấp. Tuy nhiên chúng lại là ngành có mức tăng trưởng khá cao và có rất nhiều triển vọng trong việc mang lại lợi nhuận và sự đi lên lâu dài. SBU này hoàn toàn có thể trở thành SBU ngôi sao nếu được đầu tư vì chúng cần nguồn vốn lớn. Nhưng bạn cần lưu ý rằng, phải đánh giá đúng tiềm năng sản phẩm để có kế hoạch đầu tư đúng lúc.

Những sản phẩm được xếp vào SBU này có thị phần tương đối lớn và thuộc những ngành có mức tăng trưởng cao. Việc này mang lại nhiều lợi thế hơn trong việc cạnh tranh và có nhiều cơ hội phát triển lâu dài. SBU ngôi sao luôn được đánh giá cao về khả năng sinh lời và đáp ứng được các nhu cầu về vốn.

Ngôi sao tiêu tốn khá nhiều chi phí đáng kể nhưng cũng mang lại nguồn lợi rất lớn. Khi thị trường dần thay đổi nhưng sản phẩm vân chiếm được ưu thế, các sản phẩm ở ngôi sao sẽ được chuyển dần sang SBU bò sữa. Có thể nói, các sản phẩm ở phần tư ngôi sao luôn được đề cao và ưu tiên trong các danh mục hàng hóa chung.

Nếu được xếp vào góc phần tư bò sữa, sản phẩm thường được đánh giá có mức phát triển thấp nhưng lại có vị thế và thị phần cao. Doanh nghiệp có thể nuôi dưỡng thế mạnh này bằng việc tiết kiệm chi phí.

Những dòng sản phẩm thuộc SBU này có khả năng sinh lợi ổn định nhưng lại khó có cơ hội phát triển do tốc độ tăng trưởng thấp. Tuy nhiên, sản phẩm tại SBU bò sữa vẫn được xem là “cây hái ra tiền” và các doanh nghiệp chỉ cần đầu tư rất ít vẫn thu được lợi nhuận cao. Dòng tiền được tạo ra từ góc bò sữa thường rất cao và được dùng để đầu tư cho SBU ngôi sao và dấu hỏi.

Cho những ai chưa biết thì SBU là viết tắt từ Strategic Business Unit, nghĩa là đơn vị kinh doanh chiến lược. SBU trong BCG được hiểu là một dòng sản phẩm hoặc thẩm chí là một nhãn hiệu, được nhắm đến một nhóm khách hàng cụ thể hoặc một vị trí xác định.

Bất kể mô hình nào cũng đều có những ưu thế và hạn chế nhất định. Bạn cần nắm rõ các tiêu chí này trước khi áp dụng vào thực tiễn để mang lại hiệu quả tốt nhất. Ma trận BCG cũng vậy:

1. Ưu điểm

• BCG giúp doanh nghiệp phân bổ nguồn vốn và theo đuổi thị phần mục tiêu. Từ đó tìm kiếm thêm các lợi ích từ đường cong kinh nghiệm.
• Ma trận BCG rất dễ làm quen và sử dụng do cấu trúc đơn giản.
• Được đánh giá là mô hình uy tín, đã chứng minh được theo thời gian.
• BCG mang đến sự hiểu biết về việc liên kết lợi thế với những cơ hội trên thị trường. Từ đó doanh nghiệp dễ dàng hoạch định chiến lược hiệu quả, phù hợp với tổ chức.

2. Hạn chế

Tuy được đánh giá khá cao nhưng ma trận BCG cũng tồn tại một số điểm yếu mà bạn cần lưu ý:

• BCG hoàn toàn không quan tâm đến môi trường vĩ mô. Vậy nên không thể thấy được bức tranh tổng thể sản phẩm ở cả môi trường bên ngoài lẫn bên trong doanh nghiệp.
• BCG không có giá trị dự báo cho tương lai sản phẩm hoặc việc bán hàng. Tất cả những dữ kiện đều được đánh giá trên tình trạng hiện tại sản phẩm.
• BCG cũng tồn tại những sai sót khi nhà chiến lược nhận định không chính xác về sản phẩm.

Xem thêm: Ma trận Ansoff

Tuy ma trận BCG hiện nay có thể được thay thế bởi nhiều ma trận khác liên quan. Song, ma trận BCG vẫn là công cụ hữu ích nếu thực hiện theo đúng trình tự sau:

1. Xác định đơn vị

BCG có thể được dùng để phân tích cả sản phẩm, thương hiệu lẫn chuỗi sản phẩm. Đơn vị nào được chọn sẽ có ảnh hưởng đến toàn bộ. Do đó cần phải xác định đơn vị mà bạn thực hiện.

2. Xác định thị trường

Xác định thị trường là yếu tố quan trọng nhất khi thực hiện phân tích ma trận BCG. Xác định không đúng thị trường ngách có thể dẫn đến kết quả phân loại kém.

Ví dụ nếu thương hiệu dòng xe Mercedes-Benz trong thị trường xe chở khách. Chắc chắn sản phẩm sẽ thuộc góc phần tư con chó bởi thị phần tương đối thấp dưới 20%. Nhưng nếu đặt vào thị trường ô tô hạng sang, thương hiệu sẽ nằm ở góc bò sữa. Vậy nên cần xác định đúng thị trường để hiểu hơn về vị thế doanh nghiệp.

3. Tính thị phần tương đối

Có thể dựa vào thị phần hoặc doanh thu được xác định thị phần tương đối. Bằng cách chia doanh thu doanh nghiệp cho thị phần đối thủ lớn nhất.

Ví dụ nếu thị phần đối thủ là 20% và bạn là 10% trong cùng một năm. Vậy thì thị phần tương đối sẽ chỉ là 0.4.

4. Hiểu tốc độ tăng trưởng thị trường

Những con số về tỷ lệ tăng trưởng ngành thường được tìm thấy trong những báo cáo ngành và được cung cấp miễn phí trực tuyến. Ngoài ra, cũng có thể tính toán tốc độ này dựa trên việc xem xét mức doanh thu trung bình các doanh nghiệp đầu ngành.

5. Vẽ các vòng tròn trên ma trận

Sau khi hoàn thành xong việc tính toán các biện pháp, doanh nghiệp có thể xác định các biện pháp phù hợp cho sản phẩm. Kích thước mỗi vòng tròn được vẽ phải tương ứng với doanh thu được tạo ra từ sản phẩm đó.

Để có cái nhìn tổng quan hơn về ma trận BCG cũng như phương pháp ứng dụng vào thực tiễn, hãy cùng Chuyên gia Marketing tham khảo 2 ma trận BCG hiệu quả nhất cho đến nay.

Vinamilk là một trong những thương hiệu sử dụng ma trận BCG thành công nhất tại thị trường Việt Nam. Nhờ việc phân tích cụ thể các dòng sản phẩm riêng biệt, doanh nghiệp đã xây dựng một SBU vô cùng hiệu quả. Dưới đây là các thông số SBU được xác định bởi các nhà phân tích:

1.1 SBU sữa bột

Bảng thống kê cho thấy, thị phần sữa bột chiếm tỷ lệ 30% nhưng thị trường mục tiêu tập trung ở nông thôn. Đồng thời thị trường thành thị đang chịu sự cạnh tranh khốc liệt từ các thương hiệu sữa bột khác.

Nhưng hệ thống sữa bột Vinamilk đang ngày càng đa dạng hóa sản phẩm để tiếp cận được nhiều phân khúc khác nhau. Không chỉ giới hạn ở trẻ nhỏ mà còn mở rộng sang người cao tuổi, phụ nữ có thai và người ăn kiêng. Nhờ vậy mà sữa bột Vinamilk vẫn giữ vững được thị phần.

Để nắm giữ thị phần và tiếp tục phát triển mạnh mẽ, Vinamilk đã đẩy mạnh đầu tư vào danh mục sữa bột. Đồng thời phát triển thêm những dòng sản phẩm phân khúc giá thấp để đáp ứng đại đa số nhu cầu khách hàng.

1.2 SBU sữa nước

Có thể thấy, SBU sữa nước Vinamilk chiếm tỷ trọng cao nhất trên tổng số doanh thu thương hiệu. Đây là phân khúc không thể thiếu nhờ lợi thế sản phẩm sữa tươi tiệt trùng, tuân thủ quy trình sản xuất khép kín.

Để gia tăng sự phát triển thị trường sữa nước, Vinamilk đã đầu tư vào việc tăng chất lượng đàn bò, áp dụng kỹ thuật công nghệ mới và mở rộng quy mô trang trại. Đồng thời, thương hiệu cũng đẩy mạnh các chiến lược quảng bá để phát triển và duy trì hình ảnh thương hiệu, mở rộng tệp khách hàng.

1.3 SBU sữa đặc

Những dòng sản phẩm sữa đặc Vinamilk đã có mặt từ rất sớm trên thị trường và vẫn giữ được vị thế cạnh tranh trong ngành. Tuy đứng top trên thị trường với thị phần khá cao nhưng mức tăng thị phần trong ngành lại khá thấp. Vậy nên Vinamilk đã tiếp tục cải tiến, tập trung vào đối tượng khách hàng bình dân. Bên cạnh đó, những kênh phân phối bán lẻ cũng được mở rộng để tăng cường thị phần.

Xem thêm: Ma trận BCG của Viamilk

Honda được xem là thương hiệu hàng đầu trong thị trường xe máy và ô tô Việt Nam. Các sản phẩm Honda đa số được xếp vào góc phần tư bò sữa, bao gồm: Honda Wave, Honda Lead,...

Ngoài ra, Honda cũng sở hữu nhiều sản phẩm thuộc phân khúc ngôi sao như Honda Vision, Honda SH và cả Wave Alpha. Trong số đó, Honda Vision luôn là phiên bản được bán chạy nhất hãng. Doanh số Vision mang lại đạt hơn 490.000 chiếc bán ra chỉ trong năm 2021 và chiếm đến 24,6% tổng doanh thu về xe máy. Bên cạnh đó, Wave Alpha cũng đạt doanh số đáng kể với hơn 376.000 chiếc cùng tỷ lệ 18,9% trong tổng doanh thu. Ngoài ra các dòng xe phân khối lớn Honda cũng được đánh giá rất cao và đang trong quá trình chuyển đổi sang phân khúc bò sữa.

Shopee là một trong những ông lớn ngành thương mại điện tử. Có thể nói việc đầu tư cho các chương trình khuyến mãi là một trong những chiến thuật giữ chân khách hàng thành công nhất thương hiệu. Tuy nhiên Shopee không hề “đơn thân độc mã” mà còn hàng loạt những sàn thương mại khác như Lazada, Tiki, Amazon cạnh tranh khốc liệt. Câu hỏi được đặt ra ở đây là, bằng cách nào mà Shopee xây dựng được một SBU hiệu quả đến vậy. Dưới đây là các yếu tố đã được phân tích chuyên sâu giúp làm rõ những thắc mắc trên.

3.1 Ngôi sao (Star)

Shopee là sàn thương mại có số lượng đơn hàng chiếm vị thế số 1 thị trường. Đơn hàng liên tục được bán ra và tăng trưởng với tốc độ chóng mặt. Tỷ lệ thị phần của Shopee hiện đang dẫn đầu tại thị trường Việt Nam.

Bên cạnh đó những dịch vụ thanh toán trực tuyến của sàn cũng là lĩnh vực được phát triển mạnh mẽ. Dịch vụ này cần được đầu tư hơn nữa để duy trì tốc độ tăng trưởng và giữ vững thị phần. Bên cạnh đó giúp nguồn vốn được thu hồi và luân chuyển nhanh nhất có thể.

3.2 Bò sữa (Cash cow)

Dịch vụ giao hàng Shopee tuy có tỷ lệ thị phần cao nhưng lại không có tiềm năng tăng trưởng mạnh mẽ vì tính ổn định của ngành. Có thể nói, dịch vụ giao hàng chỉ được sử dụng song song nhằm tạo ra thêm lợi nhuận để tạo ra thêm nguồn vốn đầu tư cho các sản phẩm Ngôi sao.

3.3 Con chó (Dog)

Ở góc phần tư này thường là các sản phẩm không có tiềm năng tăng trưởng cũng như không thể giữ được thị phần. Có thể do dịch vụ không còn được phổ biến như trước hoặc dịch vụ đã cũ. Tuy nhiên với Shopee, hiện chưa tìm thấy sản phẩm nào cho hạng mục này.

3.4 Dấu chấm hỏi (Question mark)

Shopee Travel và Shopee Food là những sản phẩm có tiềm năng tăng trưởng mạnh mẽ nhưng hiện tại chưa chiếm được tỷ lệ thị phần cao. Vậy nên các dịch vụ này cần được đầu tư nhiều hơn trong tương lai nếu muốn trở thành sản phẩm ở phần tư Ngôi sao.

Xem thêm: Ma trận BCG của Apple

Ngoài những thông tin trên, các nhà phân tích cũng nhận thấy nhiều vấn đề xoay quanh BCG. Chuyên gia Marketing sẽ giải đáp một số thắc mắc về ma trận BCG ngay sau đây.

1. BCG có ý nghĩa gì đối với doanh nghiệp?

• Phân tích chiến lược: Ma trận BCG giúp doanh nghiệp phân tích và nhận điịnh các sản phẩm trong mối quan hệ giữa tốc độ tăng trưởng và thị phần.
• Xác định vị trí sản phẩm trên thị trường: Doanh nghiệp có thể xác định vị thế sản phẩm hiện có trên thị trường nhờ BCG và so sánh với các đối thủ cạnh tranh.
• Hỗ trợ các quyết định: Dựa vào ma trận BCG, doanh nghiệp có thể đưa ra các quyết định đầu tư sao cho hợp lý nhất ở các dòng sản phẩm. Ngoài ra BCG cũng cân nhắc thêm các yếu tố dựa trên mức độ đóng góp vào doanh thu doanh nghiệp.
• Tối ưu hóa: Ma trận BCG giúp tối ưu hóa các chiến lược bằng cách tập trung vào dòng sản phẩm có thị phần lớn cũng như tốc độ tăng trưởng cao.

2. Cần lưu ý những gì khi thực hiện BCG?

• Doanh nghiệp không nên chỉ tập trung vào mức tăng trưởng thị phần. Điều này về lâu về dài sẽ làm mất đi cái nhìn khách quan về các yếu tố khác ảnh hưởng đến sản phẩm.
• Đừng sử dụng một tiêu chuẩn nhất định để áp dụng cho tất cả sản phẩm vì chu kỳ kinh doanh các ngành hàng là khác nhau.
• Người thực hiện cần hiểu rõ mọi thứ về từng loại sản phẩm để có được cái nhìn chính xác nhất khi đánh giá và phân tích.

LỜI KẾT

Qua bài viết trên, hẳn là bạn đã hiểu rõ hơn về ma trận BCG là gì. Hy vọng những thông tin trên sẽ hữu ích giúp bạn thành công trong quá trình hoạch định chiến lược hiệu quả.